عقده ادیپ چیست ؟

عقده ادیپ Oedipus complex یکی از نظریات معروف فروید در حوزه روانکاوی بوده که تحقیقات زیادی در مورد آن است. در این نظریه فروید معتقد بود که کودکان در سنین خاصی علاقه جنسی به والد غیر همجنس خود پیدا می کنند. این مسئله که به عقده ادیپ معروف است در بسیاری از جنبه های کودک در سنین بعدی تاثیر گذار است.

عقده ادیپ معمولا برای پسران به کار رفته و به طور متقابل برای دختران به نام عقده الکترا است، البته فروید معتقد بود که دختران و پسران این عقده را به صورت متفاوت تجربه می کنند. در این مقاله به بررسی کامل نظریه عقده ادیپ و الکترا فورید پرداخته شده است.

سرچشمه عقده ادیپ
فروید برای اولین بار مفهوم عقده ادیپ را در کتاب خود به نام تعبیر رویا ها در سال 1899 مطرح کرد، اگرچه فروید به طور رسمی تا سال 1910 استفاده از اصطلاح عقده ادیپ را شروع نکرد. این مفهوم با توسعه مفهوم رشد روانی جنسی وی اهمیت زیادی پیدا کرد.

نام این عقده و نظریه از داستان اسطوره ای ادیپ گرفته شده است که پادشاه تبس به نام لایوس توسط پسر خود با نام ادیپ، به طور اتفاقی کشته شده و با مادرش ازدواج می کند، البته در این افسانه ادیپ مادر و پدر خود را نمی شناخت. اما فروید از این اسطوره برای طرح نظریه خود استفاده کرد.

عقده ادیپ چیست
عقده ادیپ همانطور که ذکر شد، اصطلاحی است که توسط فروید در سال 1899 در مراحل رشد روانی جنسی او به کار رفته است.به گفته فروید پنج سال اول زندگی در شکل گیری و رشد شخصیت در بزرگسالی نقش مهمی دارد، او معتقد بود که در این سال ها کودک توانایی خود را برای کنترل و هدایت میل جنسی به سمت معیار ها و رفتار های قابل قبول اجتماعی افزایش می دهد. بر اساس نظریه او عقده ادیپ در مرحله سوم به نام مرحله آلتی یا فالیک در حدود سنی 3 تا 5 سالگی برای پسران به وجود می آید. این عقده برای توصیف احساسات کودک نسبت به والد جنس مخالف و احساس خشم و حسادت نسبت به والد همجنس ارائه شده است.

احساسات پسر نسبت به مادر و رقابت با پدر منجر به خیال پردازی در مورد از بین بردن پدر و گرفتن جای او پیش مادر می شود، البته این احساس خصمانه نسبت به پدر منجر به ایجاد اضطراب اختگی می شود، ترسی غیر منطقی از این که پدر برای جبران این خشم آلت تناسلی پسر را قطع کرده و او را اخته می کند. برای کاهش و کنار آمدن با این اضطراب، پسر نهایتا به نفع پدر کنار کشیده و با او همانندسازی می کند.

این مسئله بدان معناست که پسر نگرش‌ها، ویژگی‌ها و ارزش‌های پدر را درونی می کند، بنابرین رقابت تبدیل به الگو گیری می شود و پسر نقش جنسیتی خود را به دست آورده و میل به مادر را با میل به زنان دیگر جایگزین می کند.

عقده الکترا چیست
این عقده و میل جنسی به والد غیر همجنس برای دختران نیز وجود داشته و با نام عقده الکترا شناخته می شود. سازوکار این عقده با عقده ادیپ کمی متفاوت است. دختران نیز در مرحله سوم رشد روانی جنسی و در سن 3 تا 5 سالگی، به طور ناخودآگاه از نظر جنسی به پدر تمایل پیدا کرده و مادر را دشمن خود می داند. البته این عقده را کارل یونگ با استفاده از نظریه ادیپ مطرح و نامگذاری کرده است.

در عقده الکترا برای دختران این باور وجود داشته که از قبل اخته شده اند، زیرا او آلت پسران را شناخته و متوجه کمبود چیزی در خود می شود و مادر را در این موضوع مقصر می داند و به جای اضطراب اختگی، رشک آلتی را تجربه می کند. اما انگیزه دختر برای کنار گذاشتن پدرش به عنوان یک هدف عشقی برای بازگشت به مادرش بسیار کمتر از انگیزه پسر برای همانند سازی با پدرش آشکار است.

البته کارن هورنای روانکاوی دیگر، نظریه رشک آلتی فروید را رد کرده و گفت پسران رشک رحم و احساس کمبود در عدم توانایی فرزند آوری را تجربه می کنند. در هر صورت اطلاعات در مورد عقده الکترا بسیار کمتر از عقده ادیپ بوده و فروید اعلام می دارد که درک او از زنان بسیار ناقص تر از چیزی است که واقعا وجود دارد.

نشانه های عقده ادیپ
علائم و نشانه های عقده ادیپ آن قدر ها هم که تصور می شود، آشکارا نیست و بسیار ظریف است. طوری که گاهی والدین متوجه این مسئله نمی شوند. در این جا نشانه های عقده ادیپ مطرح شده است.

پسری که مادرش را تصاحب کرده و به پدر می گوید که به او دست نزند.

کودکی که اصرار به خوابیدن بین والدین خود دارد.

دختری که اعلام می کند، زمان بزرگسالی با پدرش ازدواج خواهد کرد.

کودکی که امیدوار است والد جنس مخالف به خارج از شهر برود تا بتواند جای او را بگیرد.

در صورتی که عقده ادیپ و الکترا حل نشده باقی بماند و همانند سازی با والد همجنس شکل نگیرد، علائم و تمایلات ذکر شده تا بزرگسالی ادامه پیدا می کند.

عواقب حل نشدن عقده ادیپ و الکترا
مانند تمامی مراحل رشد روانی جنسی در صورتی که این عقده در پسر و دختر حل نشود، تثبیت رخ می دهد. تثبیت در عقده ادیپ منجر به همانند سازی پسر با مادر و همانند سازی دختر با پدر می شود و عواقب زیر را به همراه دارد.

حسادت به والد همجنس در سنین بزرگسالی و عدم توانایی تحمل عشق ورزی آن ها

همجنسگرایی و همجنسخواهی به دلیل همانند سازی با والد غیر همجنس

مادر برای پسر و یا پدر برای دختر اولدیت اول است، حتی نسبت به همسر و فرزندان

جذب شدن به مرد یا زن بزرگتر از سن خود

ستایش بیش از اندازه و اغراق آمیز مادر یا پدر

انحرافات جنسی مانند تماشاگری جنسی

تصور مادر در ذهن هنگام تحریک جنسی که گاهی منجر به ناتوانی جنسی می شود

تغییر مداوم افراد در رابطه دوست پسر دوست دختری، یعنی از رابطه ای به رابطه ای دیگر پریدن

راه درمان عقده ادیپ در بزرگسالی
همانطور که ذکر کردیم، در صورت حل نشدن عقده ادیپ، مشکلات روانی متعددی در بزرگسالی به وجود می آید، در این جا راه های مناسب برای درمان عقده ادیپ مطرح شده است.

بهترین راه مراجعه به روانشناس متخصص و سکس تراپی است.

پذیرش احساسات خود منجر به حل راحت تر آن و ایجاد انگیزه می شود.

از همذات پنداری بیش از حد با مادر خود دست بردارید، به ویژه در هنگام تلاش برای ایجاد یک رابطه عاشقانه و جدید.

انرژی خود را به سمت فعالیت های مثبت هدایت کنید، ورزش کنید و یا در فعالیتی شرکت کنید.

سعی نکنید بر اساس آنچه مادرتان فکر می‌کند یا نمی‌خواهد تصمیم بگیرید. بلکه به عنوان یک بزرگسال مستقل تصمیم گیری کنید.

سوالات متداول

✔️ عقده ادیپ چیست؟
✔️​ عقده ادیپ اصطلاحی است که توسط فروید در سال 1899 در مراحل رشد روانی جنسی او به کار رفته است که در متن مقاله مطرح شده است.

✔️ عقده الکترا چیست؟
✔️ عقده ادیپ و میل جنسی به والد غیر همجنس برای دختران نیز وجود داشته که در متن مقاله توضیح آن ارائه شده است.

✔️ عواقب حل نشدن عقده ادیپ و الکترا چیست؟
✔️ مانند تمامی مراحل رشد روانی جنسی در صورتی که این عقده در پسر و دختر حل نشود، تثبیت رخ می دهد که در متن مقاله شرح داده شده است.

محتوای ارایه شده متعلق به تیم گرگان دیجی میباشد